Việt Nam đang thật sự đối diện với một trách nhiệm to lớn mà lịch sử giao phó đó là sử dụng luật pháp quốc tế để duy trì hoà bình trong một khu vực trọng yếu của thế giới.
Điều gì ảnh hưởng đến tranh chấp?
Trong thời gian qua, những nước trong khu vực như Philippines, Malaysia, Indonesia, Việt Nam... đã có nhữnng biến chuyển quan trọng xung quanh các tranh chấp trên biển Đông.
Với Philippines, sau một thời gian đối thoại hoà bình để giải quyết tranh chấp, trước lập trường không thay đổi của Trung Quốc, vào cuối tháng 1/2013, Philippines quyết định khởi kiện Trung Quốc ra Toà án Trọng tài theo Phụ lục VII UNCLOS.
Cuối tháng 2/2014, Francis Jardeleza, luật sư phụ trách tư vấn cho chính phủ Philippines về vụ kiện, kêu gọi Việt Nam và Malaysia tham gia vào vụ kiện. Một tháng sau lời kêu gọi, Philippines chính thức trình hồ sơ pháp lý gần 4.000 trang lên Toà án Trọng tài theo đúng quy trình.[1]
Tại Malaysia, vào tháng 3/2013, các tàu chiến Trung Quốc lần đầu tiên xuất hiện ở bãi cạn James, sâu vào trong EEZ của Malaysia, cách bờ biển bang Sarawak chỉ 43 hải lý. Đây là điểm cực Nam trong “đường lưỡi bò” của Trung Quốc. Trong khoảng 6 tháng sau, Malaysia triển khai kế hoạch thành lập một căn cứ hải quân mới ở thị trấn lớn nhất của bang Sarawak để đối phó với đe doạ của Trung Quốc.[2]
Từ đầu thập niên 1990 cho đến gần đây, Indonesia là nước không có tranh chấp biển đảo với Trung Quốc. Indonesia giữ vị thế trung lập và đóng vai trò trung gian trong hoà giải giữa các bên. Sau khi ký kết “Tuyên bố về ứng xử” (DOC) với những giới hạn của nó năm 2002, trong gần một thập niên qua, Indonesia cùng các nước ASEAN khác soạn thảo "Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông" (COC) mang tính ràng buộc hơn là DOC. Nỗ lực này không nhận được phản ứng tích cực của Trung Quốc.
 |
| Nguồn tư liệu cổ do tác giả cung cấp |
Vào giữa tháng 4/2014, Indonesia thay đổi vị thế trung lập khi tuyên bố nước này quyết định tăng cường lực lượng quân sự ở quần đảo Natuna trước sự kiện “đường lưỡi bò” của Trung Quốc bao gồm cả lãnh hải của Indonesia.[3]
Về phía Việt Nam, từ đầu thập niên 2000 cho đến nay, Trung Quốc hàng năm ngang nhiên tuyên bố lệnh cấm đánh cá trên vùng biển của Việt Nam. Không những thế, Trung Quốc còn liên tục gây thiệt hại tài sản và nhân mạng cho ngư dân của Việt Nam.[4]
Vào đầu tháng 10/2011, trước sự chứng kiến của lãnh đạo hai đảng, Việt Nam và Trung Quốc ký kết thỏa thuận nhằm giải quyết vấn đề trên biển “thông qua đàm phán và hiệp thương hữu nghị”.[5]
Vào cuối tháng 11/2011, lãnh đạo chính phủ Việt Nam lần đầu tiên đề cập đến sự kiện Trung Quốc sử dụng vũ lực đánh chiếm toàn bộ quần đảo Hoàng Sa năm 1974.[6]
Trước sự leo thang gây hấn, khiêu khích, và vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế của Trung Quốc, vào cuối tháng 4/2013, lãnh đạo Việt Nam cũng lần đầu tiên đề cập đến luật pháp quốc tế như một công cụ để giải quyết tranh chấp với Trung Quốc.[7]
 |
| Nguồn tư liệu cổ do tác giả cung cấp |
Đầu tháng 5/2014, khi ngang nhiên đặt giàn khoan Hải Dương 981 sâu vào trong EEZ của Việt Nam, xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, Trung Quốc chính thức cho Việt Nam và quốc tế biết rằng các cam kết của Trung Quốc với Việt Nam, bao gồm thoả thuận ký năm 2011, về giải quyết tranh chấp biển đảo trên Biển Đông bằng “đối thoại hoà bình” hoàn toàn không có giá trị.[8]
Trong gần 40 năm nay, Việt Nam không ngừng kêu gọi Trung Quốc đối thoại hoà bình để giải quyết tranh chấp Hoàng Sa-Trường Sa.
Theo Wang Hanling (Vương Hàn Lĩnh), học giả Trung Quốc, quan điểm của Trung Quốc là: “Không có gì để đàm phán cả… Chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa của Trung Quốc chưa bao giờ là đề tài tranh chấp và Việt Nam đã thừa nhận điều này trong quá khứ. Thảo luận về nỗ lực hợp tác bảo vệ tài nguyên, tìm kiếm cứu nạn và các việc khác là một chuyện, chủ quyền của Trung Quốc là một chuyện khác”.
Lập trường của Trung Quốc về Hoàng Sa không thể nào dứt khoát hay rõ ràng hơn: Hoàng Sa là của Trung Quốc. Họ còn ngang ngược đề nghị Việt Nam “gác tranh chấp, cùng khai thác” ở Trường Sa, ở khu vực biển đảo của Việt Nam.[9]
Bước đột phá trong tranh chấp Biển Đông
Với diện tích hơn 3,5 triệu km2, Biển Đông là một phần của Biển Thái Bình Dương, tiếp cận với lãnh hải của Việt Nam, Trung Quốc, vùng lãnh thổ Đài Loan, Philippines, Malaysia, Brunei, Indonesia, và Singapore.
Trong thời đại toàn cầu hoá kinh tế, Biển Đông không những quan trọng với các nước tiếp cận mà còn cực kỳ quan trọng với nhiều nước đã và đang phát triển khác trên thế giới.
Hàng năm có hơn 5.300 tỷ dollar mậu dịch quốc tế đi ngang qua Biển Đông trong đó 1.200 tỷ dollar mậu dịch là của Mỹ. Số lượng mậu dịch này đóng góp vào con số thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc, với gần 320 tỷ dollar trong năm 2013, chiếm 3,5% GDP của Trung Quốc hay gấp đôi GDP của Việt Nam trong cùng năm.[12]
Do vị thế chiến lược của hai quần đảo này, Việt Nam năng động, tích cực trình bày cho thế giới thấy rõ rằng, Hoàng Sa-Trường Sa đóng vai trò then chốt trong “đường lưỡi bò” của Trung Quốc trên Biển Đông.
Khi sử dụng luật pháp quốc tế để giải quyết tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc, Việt Nam không chỉ giải quyết vấn đề chủ quyền lãnh hải giữa riêng hai nước mà còn giúp mang lại an ninh và ổn định cho tất cả các nước phụ thuộc vào giao thông hàng hải ngang qua một khu vực quan trọng hàng đầu thế giới và có diện tích rộng bằng một phần ba diện tích nước Mỹ.
Cách hành xử như trên chứng minh mạnh mẽ cho thế giới thấy rằng Việt Nam là một nước tôn trọng luật pháp và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế.
 |
Để tạo đột phá trong bế tắc và để tranh thủ thuận lợi hiện có, xét từ góc độ luật pháp quốc tế, chứng cứ lịch sử và tình hình khu vực như đề cập trong bài, Việt Nam nên công khai kêu gọi Trung Quốc đồng ý để các toà án quốc tế giải quyết tranh chấp Biển Đông.
Trung Quốc có quan toà đại diện trong Toà án Quốc tế và Toà án Luật Biển; Trung Quốc luôn luôn khẳng định trước dư luận thế giới là họ có đầy đủ bằng chứng lịch sử và pháp lý hậu thuẫn cho đòi hỏi chủ quyền “đường lưỡi bò” nói chung và quần đảo Hoàng Sa-Trường Sa nói riêng.
Nếu Trung Quốc muốn chứng minh họ cũng là nước tôn trọng luật pháp và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế, nếu khẳng định của Trung Quốc về chủ quyền dựa trên cơ sở sự thật, khó có bất cứ lý do chính đáng nào khác cho Trung Quốc viện dẫn để từ chối vai trò giải quyết tranh chấp giữa các nước mà Toà án Quốc tế hành xử hữu hiệu trong hơn 60 năm nay.[13]
Việt Nam đang thật sự đối diện với một trách nhiệm to lớn mà lịch sử giao phó đó là sử dụng luật pháp quốc tế để duy trì hoà bình trong một khu vực trọng yếu của thế giới.
Thái Văn Cầu
Chuyên gia Khoa học Không gian, Hoa Kỳ
-------
Chú thích:
[[1]. “Philippines đưa tranh chấp biển đảo với Trung Quốc ra tòa án LHQ”, 2013
http://dantri.com.vn/diem-nong/philippines-dua-tranh-chap-bien-dao-voi-trung-quoc-ra-toa-an-lhq-688179.htm
“Philippines trình hồ sơ 4.000 trang tài liệu kiện Trung Quốc”, 2014
http://vov.vn/The-gioi/Philippines-trinh-ho-so-4000-trang-tai-lieu-kien-Trung-Quoc/318271.vov
“Philippines Seeks Arbitration at U.N. Over China's Claims in South China Sea”, 2014
http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304157204579470951200661852
[2]. “Malaysia ngăn Trung Quốc ở biển Đông”, 2013
http://nld.com.vn/thoi-su-quoc-te/malaysia-ngan-trung-quoc-o-bien-dong-20131019101718341.htm
“Malaysia “rắn” với Trung Quốc trong tranh chấp Biển Đông”, 2014
http://vov.vn/The-gioi/Quan-sat/Malaysia-ran-voi-Trung-Quoc-trong-tranh-chap-Bien-Dong/312698.vov
“Malaysia to establish marine corps, naval base close to James Shoal”, 2013
http://www.janes.com/article/28438/malaysia-to-establish-marine-corps-naval-base-close-to-james-shoal
[3]. “Indonesia hành động trước mối đe dọa Trung Quốc ở Biển Đông”, 2014
http://baodatviet.vn/the-gioi/tin-tuc-24h/indonesia-hanh-dong-truoc-moi-de-doa-trung-quoc-o-bien-dong-3002480/
“Indonesia đổi thái độ về biển Đông”, 2014
http://nld.com.vn/thoi-su-quoc-te/indonesia-doi-thai-do-ve-bien-dong-20140418142844282.htm
“China's Dismaying New Claims in the South China Sea”, 2014
http://online.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304279904579515692835172248
“Indonesia Draws a Line in the Sea”, 2014
http://www.asiasentinel.com/politics/indonesia-draws-line-sea/
[4]. “Trung Quốc lại ngang ngược cấm đánh bắt trên Biển Đông” 2014
http://dantri.com.vn/the-gioi/trung-quoc-lai-ngang-nguoc-cam-danh-bat-tren-bien-dong-877402.htm
“Phản đối Trung Quốc đánh đập ngư dân Việt Nam”, 2014
http://www.tienphong.vn/xa-hoi/phan-doi-trung-quoc-danh-dap-ngu-dan-viet-nam-708195.tpo
“Tàu Trung Quốc bắn chết ngư dân Việt Nam”, 2005
http://vietbao.vn/Xa-hoi/Tau-Trung-Quoc-ban-chet-ngu-dan-Viet-Nam/20367005/157/
[5]. “Việt-Trung thỏa thuận nguyên tắc giải quyết vấn đề trên biển”, 2011
http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/viet-trung-thoa-thuan-nguyen-tac-giai-quyet-van-de-tren-bien-2207907.html
[6]. “Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng: Đòi chủ quyền Hoàng Sa bằng biện pháp hòa bình”, 2011
http://plo.vn/chinh-tri/thu-tuong-nguyen-tan-dung-doi-chu-quyen-hoang-sa-bang-bien-phap-hoa-binh-91884.html
[7]. “Chủ tịch nước khẳng định lập trường về chủ quyền biển đảo”, 2013
http://vov.vn/Utilities/PrintView.aspx?ID=259432
[8]. “Việt Nam không đổi chủ quyền lấy hữu nghị viển vông”, 2014
http://vneconomy.vn/20140522015857486P0C9920/viet-nam-khong-doi-chu-quyen-lay-huu-nghi-vien-vong.htm
“Việt Nam đã 20 lần yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan”, 2014
http://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/viet-nam-da-20-lan-yeu-cau-trung-quoc-rut-gian-khoan-2993408.html
[9]. Tôn Quốc Tường, Đại sứ Trung Quốc ở Việt Nam ,“Gác lại tranh chấp Biển Đông, chờ điều kiện chín muồi”, 2010
http://www.tienphong.vn/xa-hoi/gac-lai-tranh-chap-bien-dong-cho-dieu-kien-chin-muoi-182662.tpo
Greg Torode, “Vietnam fails to bring China into Paracels talks”, 2011
http://www.scmp.com/article/977002/vietnam-fails-bring-china-paracels-talks
“Tập Cận Bình: Chủ quyền thuộc Trung Quốc, gác tranh chấp cùng hợp tác”, 2013
http://giaoduc.net.vn/Quoc-te/Tap-Can-Binh-Chu-quyen-thuoc-Trung-Quoc-gac-tranh-chap-cung-hop-tac-post125139.gd
[10]. “U.S. Following Through on Pacific Rebalance, Hagel Says”, 2013
http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=120186
Kurt M. Campbell & Ely Ratner, “Far Eastern Promises. Why Washington Should Focus on Asia”, 2014
http://www.foreignaffairs.com/articles/141241/kurt-m-campbell-and-ely-ratner/far-eastern-promises
[11]. “G7 yêu cầu ‘thượng tôn pháp luật’ Biển Đông, Hoa Đông”, 2014
http://vietnamnet.vn/vn/chinh-tri/179189/g7-yeu-cau--thuong-ton-phap-luat--bien-dong--hoa-dong.html
“G7 Leaders’ Communiqué, June 2014 – Foreign Policy”, 2014
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-637_en.htm?locale=en
“Pháp quan ngại trước leo thang căng thẳng ở Biển Đông”, 2014
http://dantri.com.vn/the-gioi/phap-quan-ngai-truoc-leo-thang-cang-thang-o-bien-dong-884360.htm
“Úc 'kịch liệt phản đối' hành động đơn phương trên biển Đông”, 2014
http://www.thanhnien.com.vn/pages/20140604/uc-kich-liet-phan-doi-hanh-dong-don-phuong-tren-bien-dong.aspx
“Tony Abbott issues clear signal to China saying government 'strongly discourages' unilateral actions in the region”, 2014
http://www.smh.com.au/federal-politics/political-news/tony-abbott-issues-clear-signal-to-china-saying-government-strongly-discourages-unilateral-actions-in-the-region-20140604-39hyp.html
Shangri-La Dialogue, “Keynote Address: Shinzo Abe”, 2014
https://www.iiss.org/en/events/shangri%20la%20dialogue/archive/2014-c20c/opening-remarks-and-keynote-address-b0b2/keynote-address-shinzo-abe-a787
“EU lo ngại về tình hình Biển Đông”, 2014
http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/eu-lo-ngai-ve-tinh-hinh-bien-dong-2997541.html
“UK speaks in support of EU statement on tensions in South China Sea”, 2014
https://www.gov.uk/government/news/uk-speaks-in-support-of-eu-statement-on-tensions-in-south-china-sea
[12]. Bonnie S. Glaser, “Armed Clash in the South China Sea”, 2013
http://www.cfr.org/world/armed-clash-south-china-sea/p27883?cid=rss-internationalpeaceandsecuri-armed_clash_in_the_south_china-041112
“Trade in Goods with China”, 2014
http://www.census.gov/foreign-trade/balance/c5700.html
“Thủ tướng: GDP bình quân đầu người năm 2013 đạt 1.960 USD”, 2013
http://dantri.com.vn/kinh-doanh/thu-tuong-gdp-binh-quan-dau-nguoi-nam-2013-dat-1960-usd-811231.htm
[13]. Ngô Vĩnh Long, “Việt Nam nên kiện Trung Quốc ra Tòa án quốc tế”, 2014
http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/174731/-viet-nam-nen-kien-trung-quoc-ra-toa-an-quoc-te-.html
Dương Danh Huy, “Việt Nam cần kiện ra tòa quốc tế”, 2014
http://tuoitre.vn/Chinh-tri-Xa-hoi/606498/viet-nam-can-kien-ra-toa-quoc-te.html
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét