MỘT THỜI ĐÃ SỐNG

 (Kỳ 5)

V- CHẾT CÒN HƠN SỐNG KHỔ * MINH DIỆN  

(tiếp theo)                

  Nguyễn Lập tiếp tôi trong Văn phòng Bí thư huyện ủy. Căn phỏng to, sang  trọng  trong tòa nhà mới xây lớn nhất thị trấn hướng chính Đông. Ở đây nhìn rõ con đường thẳng tắp hướng Bắc Nam. Trên tường ảnh Karl Marx, Engels, Lenin lồng khung kính treo dưới hàng chữ  “Chủ nghĩa Marl-Lenin bách thắng muôn năm”, dưới  là bức tượng Hổ Chí Minh  và hàng chữ mạ vàng: “Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại”..
 Nhìn bức tượng bằng thạch cao, tôi vụt nhớ những mảnh thạch cao ở trụ sở  ủy UBND xã Thái Ninh tối hôm nọ do những bức tượng bị vỡ khi xảy ra xô xát giữa dân với chính quyền. Những mảnh vỡ tung tóe rất phản cảm, nhưng bí thư đảng ủy Nguyễn Xuẩn (đúng lả xuẩn thật) không cho dọn, cứ khăng khăng giữ nguyên hiện trường!Lập đứng dậy bắt tay tôi không chặt, không lỏng, khẽ nhích mép cười. Mái tóc lốm đốm bạc phủ trên cái trán phẳng, bóng, không có nếp nhăn. Bộ com lê màu nâu thẫm ôm lấy khổ ngưởi thấp đậm. Lập vẫn bảnh bao, bình thản sau sự kiện xảy ra ở xã Thái Ninh,  hay cố tỏ ra như vậy tôi không biết, và nghĩ cũng chả cần xét nét làm gỉ. Điều tôi muốn biết là ý kiến của bí thư huyện ủy  về sự kiện đó.                Tôi thân mật hỏi Lập với tư cách bạn bè chứ không phải với tư cách một nhà báo:             

   - Chuyện ở Thái Ninh thế nào ông ?       

    Lập trả lời tôi khô cứng như gỗ:    

   - Do “thế lực thù địch” kích động quần chúng bất mãn! Thường vụ Huyện ủy chúng tôi đã họp và đã chỉ đạo khởi tố vụ án .                 

 Vậy là rất đơn giản. Không gì đơn giản hơn là đổ cho cái gọi là “thế lực thù địch” trừu tượng nào đó và khởi tố một vụ án hình sự! Tôi hỏi:        

  - Thái Ninh là ngọn cờ đầu của huyện, đảng bộ vững mạnh, trong sạch liên tục nhiều năm, cái “thế lực thù địch” nào chui vào đươc?                

  Lập châm thuốc hút , dửng dưng như không nghe thấy câu hỏi của tôi, mắt Lập dán vào  tờ báo Nhân Dân  cô văn thư vừa đặt lên bàn.  

      > Nhìn lại sự kiện Thái Bình 1997                    Thấy Lập lảng tránh trả lời, tôi không hỏi nữa. Bằng kênh thông tin riêng, tôi biết trong cuộc họp thường vụ huyện ủy, Lê Hữu  Liêm đã  phê phán Lập hữu khuynh,  để xảy ra vụ Thái Ninh. Theo Liêm, người cầm đầu vụ  bạo loạn ở Thái Ninh chính là Trần Văn Huấn, một đại tá cựu chiến binh. Ông Huấn từng là Phó chủ nhiệm Chính trị sư đoàn trong chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975, về hưu năm 1980, tham gia cấp ủy và làm Chủ tịch hội Cựu chiến binh xã Thái Ninh. Tinh ông cương trực, thẳng thắn, sống liêm khiết, coi trọng dân  chủ. Ông là người đấu tranh chống tiêu cực quyết liệt. Ông đã từng chỉ mặt bí thư đảng ủy mắng: “Anh phá đảng, hai dân chứ bí thư con mẹ gì?”. Vì thế mà ông  bị cô lập, bị đánh bật  khỏi đảng ủy, mất chức chủ tịch hội cựu chiến binh. Không chùn bước, ông Huấn đã tự  thành lập  “Hội đồng chống tham nhũng” gồm các cựu chiến binh chí cốt.  Ông tuổi Mão nên dân Thái Ninh gọi  Hội đồng  chống tham những của ông Huấn là “Hội đồng mèo” săn bắt “chuột tham nhũng”.  “Hội đồng mèo” công khai đứng ra đấu với “Hội đồng chuột” (cấp uỷ, chính quyền xã), làm đơn tố cáo các vụ tiêu cực. Nhiều  lần ông Huấn  nhày vào  lật tẩy  các công trình xây dựng  của xã,  phát hiện ăn cắp vật tư, khai khống tiền bạc…                

 Đảng ủy xã Thái Ninh gọi ông Huấn là “thằng chột” vì ông bị thương mất một mắt, ghét ông  như  muốn đào đất đổ đi.  Nguyễn Xuẩn đã đề nghị xử lý hình sự ông Huấn về hành vi thành lập hội trái quy định,  can thiệp vảo công việc của chính quyền, xúc phạm danh dự cá nhân, làm ảnh hưởng “uy tín” lãnh đạo! Cách làm  của Nguyễn Xuẩn  hệt như  cách làm của Vũ Bá Kiến, Bí thư đảng ủy xã Thái An, đối với  thầy giáo Quỳnh.  Chủ tịch huyện Lê Hữu Liêm cũng đồng tình.  Nhưng  Lâm có mối quan hệ  đặc biệt với đại tá Trần Văn Huấn: Bố  Lập trước kia  là chiến sỹ của Trần Văn Huấn, trong chiến dịch Điện Biên Phủ trung đội trưởng Huấn đã băng bó viết thương cho bố Lập. Ông Huấn cũng  là người  đề nghị cho  Nguyễn Lập sang Liên Xô học .  Vì  tình nghĩa sâu nặng như vậy, nên  Lâp không ngả theo Liêm trong trường hợp này.                  

Lê Hữu Liêm đã vin vào để tranh công đổ lỗi. Lập trở thành bù nhìn trong cuộc họp thường vụ huyện ủy  xử lý vụ bạo động ở xã Thái Ninh vừa qua.   Trong cuộc họp đó, Lê Hữu Liêm kết luận một cách võ đoán, rằng “thế lực thù địch” điều khiển cuộc bạo loạn  và chỉ đạo toàn bộ guồng máy chính quyền  lao vào cuộc trấn áp. Trưởng công an huyện trực tiếp chỉ huy  lực lượng hỗn hợp cảnh sát , an ninh  xuống xã, lập biên bản hiện trường, lập danh sách các đối tượng  để khởi tố vụ án hình sự đậm mầu sắc chính trị. Ban chỉ huy quân sự huyện  cấm trại 100%, và một đơn vị bộ đội địa phương được  điều về đóng quân ngay sát cơ quan lãnh đạo huyện để kịp thời ứng phó...                   Sự thật là như vậy, nhưng Nguyễn Lập dấu. Tôi nhìn Lập lọt thỏm trong chiếc ghế sa lông bọc da, có cảm giác anh ta đã bị bó chặt lại. Từ mái tóc bết xuống  cái trán không có nếp nhăn, đến khuôn mặt phẳng lì với cặp mắt luôn lảng tránh người đối thoại, Lập  không còn chút bản lĩnh nào. Được đào tạo chính quy, được ôm ấp  nâng nưu  đặt lên thảm đỏ quyền lực mà vẫn không ra hồn!                   Năm nào tôi cũng về thăm quê , nhưng  chỉ được gặp  Lập vài lần , nên  không  ngờ  Lập sống  nhạt nhẽo, vô vị  đến thế.   Cuộc sống của Lập hình như  chỉ bó hẹp  trong cái  dãy hành lang   hun hút giữa những căn phòng đã được đánh số thứ tự kia,  chật chội ,  buồn tẻ và cứng nhắc .  Trí  não Lâp hình như  đã  đóng băng và,  trái tim không còn biết rung động!   Nhớ có  lần vui chuyện , để thử Lâp,  tôi đọc cho Lập nghe mấy câu thơ của  Xec-gây Es-xê-nhin:  

 “ Matxcova! Matxcova!
    Ta yêu người!        

    Như một đứa con trai yêu mẹ!                          Như một người Nga yêu Tổ quốc Nga”...             

 Cứ tưởng đã học ở Nga hơn  năm, sáu năm,  thì ít nhiều Lập cũng hiểu về nhà thơ vĩ đại vào bậc nhất của nước Nga có tâm hồn chân thật mênh mông như biển cả.  Nhưng Lập hầu như không hề biết có ông Es-xê-nhin  trên thế gian này, hơn nữa  Lập không muốn nghe tôi đọc tiếp bài thơ. Tôi tự hỏi, dưới lớp da phẳng lì kia chất chứa cái gì, trong cái đẩu tròn như trái bí kia nghĩ  gì?               

 Lập rót nước mời tôi, rồi nói bằng cái giọng đều đều, như đọc một bài văn:               

- Huyện ta  nói chung, xã Thái Ninh nói riêng là một điển hình tiên tiến . Các nơi hiện nay   mới đạt  65 %  số hộ dân có điện nhưng huyện ta 100% có điện từ năm ngoái.  Hệ thống kênh mương   đã cứng hóa 90 %. Trường học, trạm xá đã ngói hóa 100% trong đó 2/3 là nhà cao tầng. Đường liên thôn liên xã 100%  lát gạch, trảỉ nhựa. Cả huyện không còn nhà tranh vách đất, cuộc sống đang đi lên từng ngày từng giờ...                 

Thôi  đừng “đọc” nữa! Tôi muốn kêu lên.  Tôi  đã đọc hàng chục trang tài liệu như vậy rồi.  Rất nhiều con số  phóng đại tô mầu.  Như những  mảnh ghép  kệch cỡm .   Khi đọc   tài liện đó , dẫu biết giả dối , tôi  chưa   đánh giá Lập quá tệ, vì  nghĩ  đó là do  cán bộ cấp dưới.  Bây giờ    nghe nó  phát ra từ  miệng Lập  một  bí thư huyện ủy , người trí thức  bằng xương bằng thịt,  tôi có cảm giác buồn nôn!   

Thống kê  hàng loạt các  công trình phúc lợi ,  tự hào  mình đi trước thiên hạ,  phê phán  cựu chiến binh, cán bộ nghỉ hưu bất mãn  và trách dân không biết điều, nhưng tuyệt nhiên  không  lý giải một cách minh bạch  tiền  ở đâu để xây dựng các công trình đó,  và nó đã  bị lạm dụng thế nào?                 Sự thật  hơn là  70% tiền đầu tư vào các công trình phúc lợi là tiền dân đóng góp.  Công trình càng to đẹp hoành tráng  thì dân càng phải thắt lưng buộc bụng .  Các chỉ tiêu càng nhanh hoàn thành, cán bộ  càng nhanh được đề bạt,thì  sức dân càng nhanh xuống dốc.  Hơn ba mươi loại phí chưa đủ chi, còn moi  móc  thêm.   Một đàn vịt 30 con phải đóng 7 kg thuế cỏ. Một cuộc họp phổ biến kiến thức nông nghiệp mỗi gia đình phải đóng 8 kg thóc.  Để được nghe tiếng loa phóng thanh điếc tai, mỗi hộ 5 cân thóc. Một đêm hát chèo mỗi vé 3 kg thóc... Tận thu không đủ thì đi vay, rồi bổ vào đầu  dân . Một xã có 5.000 dân ,  vay nợ 1,5 tỷ đồng, mỗi khẩu 30. 000 đồng.                   

Tiền ấy vào công trình một ,vào túi cán bộ ba , bốn phần.  Cán bộ giàu  rất nhanh như thổi, mà không phải tốn mồ hôi nước mắt.  Mèng   như   anh trưởng thôn một năm cũng kiếm  10  tấn thóc.  Nhà to, vườn rộng , xe đẹp nhất thôn nhất xã là của cán bộ đảng viên.  Vợ con cán bộ ti toe, hơm hĩnh khoe giàu sang, nhìn ngứa mắt.  Lương chủ tịch xã 280. 000 đồng  mà Lê Hữu Khiết đi xe hơi Toyoya, nhà thờ tổ vừa cháy  xây cái khác to hơn. Tiền đâu ra? Đó là tiền lại quả của những nhà thầu các công trình, tiền  bán đất công, tiền thu phí chồng phí...tiền ăn cắp của dân .   Tước đoạt của dân như thế mả  lại kể công với dân, kết tội dân, thì vua chúa ngày xưa cũng chẳng bằng.                 

Tôi hỏi Lập:              

 - Các ông  có bằng chứng gì  mà bảo  thế lực thù địch  ở  Thái Ninh ?              

- Tôi chưa trả lời anh được!              

- Ông Trần Văn Huấn có tội gì mà  đòi bắt?              - Tôi chưa trả lời anh được!              

- Thế thầy  giáo Quỳnh ?              

 - Tôi chưa trả lời anh được!              

- Xã Thái Ninh có bao nhiêu đảng viên?              

- Hơn 250 đồng chí!               

-Đêm hôm trước có đảng viên nào bênh  bí thư đảng ủy và các cán bộ xã không?               

-Hình như không!                

Tôi thấy Lập giật thót, mặt tái đi vì lỡ lời. Lảng tránh được một loạt câu hỏi không ngờ bị hố một câu.   Lập quờ tay định chộp cái máy ghi âm của tôi.  Một chút tình cảm tốt đẹp tôi dành cho Lập về sự chân thật và nếp sống còn khá trong sạch so với những người khác bay biến nốt.  Lập sợ sự thật như loài gián sợ ánh sáng.  Lập  đã mất hẳn những ý nghĩ của riêng mình, mất hẳn cách nhận xét đánh giá  thực tế khách quan, không còn tin vào chính bản thân mình.  Thế giới của Lập chỉ còn bó hẹp trong bốn bức tường , nhìn   những bức chân dung như tranh Thánh và chiêm nghiệm mớ  học thuyết lỗi thời  như kinh kệ !               

Tôi nói với Lập:                 

- Ông từng học ở Nga , thừa biết  chế độ xã hội chủ nghĩa, người dân  được chăm lo từ khi sinh ra cho đến lúc chết, nhưng   chế độ sụp đổ  không  ai bênh.  Phải chăng họ vô ơn , như ông bảo  dân ta  vô ơn?   Chả ai quay lưng với người tốt!  Không ai ngu  đập bể cái bình quý!  Chỉ  ghét họ mới không bênh!  Thử  hỏi  hơn hai mươi triệu đảng viên đảng cộng sản Liên Xô sao  không một ai xông ra cứu đảng  của mình lúc nó sụp đổ?   Ở  xã Thái Ninh  cũng vậy , hơn 250 đảng viên mà  không một ai đứng ra can ngăn dân đốt phá nhà các cán bộ xã.  Đó là sự thật, việc gì  phải dấu? Tôi khuyên ông với tư cách một người bạn, hãy chấp nhận sự thật dù rất đau đớn.                

Tôi đứng dậy bắt tay Lập. Lập giữ tay tôi lại, nói:   

- Cuộc gặp hôm nay anh đừng  đưa lên báo nghe?   

Tôi  ra khỏi cổng  huyện thì gặp chủ tịch Lê Hữu  Liên.  Như một sự tình cờ,  Liêm rất vồn vã mời tôi vào quán uống nước:              

- Anh về quê cả tháng rồi mà tụi tôi không biết?      

Đúng là nói điêu không biết ngượng! Mới hôm bắt thầy Quỳnh tôi chả gặp em trai ông là gì?  Chắc có chuyện gì  ông  mới ngó đến tôi chứ bình thường vác mặt lên không thèm nhìn. Thôi kệ, cứ đóng kịch đi!                 

Liêm đặt tấm thân  to béo kềnh cảng  như con hải cẩu xuống cái ghế trong quán nước, những múi thịt sần sùi trên mặt đỏ au vì lạnh, cất tiếng nói oang oang như lệnh vỡ. Hình như Liêm muốn phô trương sức mạnh của mình từ cái bụng đến cái miệng, để khẳng định ta đếch ngán thằng nào!  Dù sao nhìn Liêm vẫn có sức sống, không vô vị  nhạt  kiểu nước ốc ao béo như  bí thư huyện ủy. Liêm hỏi thẳng tôi:            

- Tay Lập nói gì với ông thế?                 

Ý đồ  lộ ra rồi.  Lão muốn biết  Lập sẽ xử lý những vụ đang xảy ra trong huyện thế nào và  có nói xấu mình với nhà báo không?  Cái cảnh  đồng sàng dị mộng  chả riêng  đây  mà  là  căn bệnh phổ biến ở  các bộ máy công quyền hiện nay.   Cùng  chung ý tưởng bảo vệ sự độc tài , nhưng mâu thuẫn quyền lợi bản thân và phe nhóm, nên nội bội rối như canh hẹ.  Việc chung không lo , lo đấu đá giành giựt ghế.  Nhũng “Tào tháo thời đại”  có khi hạ mình moi thông tin từ anh lái xe, công vụ...               

Tôi nói với Liêm:               

- Lập không đồng tình bắt ông Huấn và chính trị hóa vụ Thái Ninh?              

Liêm trợn mắt lên, những múi thịt trên mặt đỏ gay:  

- Hữu khuynh như ông Lập thì  bỏ mẹ!  Nếu nghe tôi bắt lão Huấn thì đâu có rắc rối?  Hôm nọ mà không  bắt  giáo Quỳnh thì  Thái An cũng  loạn !  Mình nắm công cụ  chuyên chính trong tay  phải trấn áp ! Hữu khuynh  lơ tơ mơ là chết cả  nút.  Hiện nay đang phát triển kiểu dân chủ Chí Phèo đấy. Chính cái nghị định  279 của Trung ương  đẻ  thứ dân chủ Chí Phèo ở nông thôn. Phải dẹp!  Cứ   nhằm mấy thằng đầu bò mà đe, cần thì bắt, là đâu vào đấy hết...                 

 Nghe chủ tịch huyện Lê Hữu Liêm nói mà gai cả người.  Chính quyền đã sử dụng cái thiết chế hiện hành đã bị quan liêu hóa, để  hợp thức hóa những quyết định  của mình, dù có những quyết định sai trái,  và giải quyết mọi mâu thuẫn trong xã hội .  Cán bộ cho mình cái quyền phán xét,  định đoạt số phận của dân. Tự họ đã phá vỡ mối quan hệ hữu cơ giữa đảng và dân , đẩy dân sang vị trí đối đầu. Phớt lờ đơn từ khiều nại cùa dân, dân bức xúc phản kháng  thì  cho là phản loạn và  gọi dân Chí Phèo... là một minh chứng cho điều đó...                  Nếu tôi nói theo Liêm, hoặc mặn mà với ông ta thế nào cũng được hậu đãi, nhưng vì miếng ăn mà phải bán mình thì nhục. Tôi chào Liêm ra về và sau đó cùng Ruỹnh  sang xã Thái Hà, nơi  đang  sảy ra cuộc “chiến tranh” giữa  thôn Đông và thônTây.    Một con mương tưới tiêu có thể bước qua , trước của chung, giờ chia đôi, chả khác gì dòng sông Bến Hải sau hiệp định Giơ-ne-vơ.  Giữa mương cắm một cái cọc nhọn hoắt phân chia ranh giới hai thôn Đông, Tây. Khi còn hợp tác xã, đất đai cào bằng, ruộng của làng Đông ở làng Tây, và ngược lại.  Giờ chia ra , đất tốt , đất xấu, đất thừa, đất thiếu . Cuộc tranh giành đất  căng thẳng, quyết liệt.  Dân không tin chính quyền,  tự đứng ra giải quyết.  Cầm đầu các cuộc tranh chấp là những người dân bầu.  Từ xóm đến thôn  bị cuốn vào “cuộc chiến giành đất”.  Nói miệng không xong   vác dao búa nện nhau.  Có người bị sứt đầu mẻ trán. Hôm trước thôn Đông  tấn công  thôn Tây, dồn  hàng chục người   lên mái đình làng.   Đường cùng các “chiến binh bất đắc dĩ” nạy ngói ném xuống như mưa.  Tiếng kẻng  báo động  ầm ĩ , dân thôn Tây với cuốc, xẻng giáo mác rầm rập kéo tới, quyết một phen sống mái với “quân thù”.  Quân thôn  Đông phá vòng vây tháo chạy, bỏ lại năm “chiến binh” bị thương. Sau khi trao đổi “tù binh”, hai bên ký   thỏa thuận đình chiến,  lấy  con kinh tưới tiêu là biên giới.  Người hai làng không được bước qua con kinh đó. Dù họ mạc, thâm chí cha con vợ chồng , người yêu cũng không được đi thăm nhau qua cái biên giới ấy. Chả biết anh chàng xi tình tếu táo nào đã treo một chiếc loa trên cây cọc giữa con kinh, và tiếng hát nỉ non cứ ngân lên: “ Bên ven bờ Hiền Lương, chiều nay ra đứng trông về....” Nghe rất bi hài. Mất niềm tin vào đảng chính quyền , từng bộ phận quần chúng đã dùng biện pháp tự sử với nhau. Tôi ghi trong sổ nhật ký phóng viên những việc xảy ra trên địa bàn  trong huyện:         

Ngày.......    

Dân xã Thái Ninh rào làng, tuyên bố nội bất xuất, ngoại bất nhập để đối phó công an huyện về xã điều tra vụ đốt nhà cán bộ xã mấy ngày trước. Đội quân của trưởng công an huyện không vào xã được. Hai sỹ quan  an ninh giả làm người bán cá giống, đột nhập vào xóm 10,  bị bắt trói một ngày rồi thả về...            

  Ngày........             

Một số cán bộ  xã Thái Hà bỏ trốn .Dân truy lùng bắt nộp sổ thu chi các loại phí và tiền bán đất công. Bắt  công khai việc chia đất phần trăm và đất thổ cư. Những người không kịp trốn phải nhờ họ tộc  bảo vệ bằng các loại hung khí...             

Ngày......   

Hơn chục cán bộ chủ chốt xã Thái Ấp mang con dấu đảng ủy, ủy ban lên huyện trả và tuyên bố từ chức. Chủ tịch xã tự mang nộp 50 triệu đồng được nhà thầu lại quả trong công trình xây nhà văn hóa xã...            

Ngày.....            

Chủ tịch xã Thái An,  Lê Hữu Khiêt  đi trao giải thưởng Ten-nis “Bông lúa vàng”  vừa về tới đầu làng thì  bị một nhóm thanh niên chặn lại. Sau một lúc đôi co, nhóm thanh niên đập vỡ cái cúp thủy tinh, bẻ hai cây vợt Ten -nis , đốt chiếc xe Toyota của Khiết và lột truồng Khiết ném xuống ao bèo. Bí thư đảng ủy Vũ Bá Kiến và trưởng công an xã Vũ Bá Đạo sợ quá trốn lên huyện.           

  Ngày....   

Đài truyền hình tỉnh đưa tin một số vụ gây rối, khẳng định  có bàn  tay của thế lực thù địch kích động  một số  phần tử lưu manh, côn đồ.  Đưa ý kiến  của nhân  dân khắp nơi  phản đối việc gây rối,  dũng cảm tố giác bọn lưu manh ,côn đồ và kiến nghị chính quyền thẳng tay trừng trị. Đưa hình ảnh  một số đối tượng đã  ăn năn, hối hận...     

  Ngày.....             

Những cuộc khiếu kiện được tiếp đón không nhiệt tình. Cách trả lời thường là sự im lặng kéo dài,hoặc lờ đi, hoặc cho thanh tra công khai nhưng kết luận không có gì.  Một cán bộ lãnh đạo  lý giải về những vấn đề đã và đang xảy ra trong tỉnh : “Những  biểu hiện tiêu cực nảy sinh do một số  cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất,  lợi dụng chức quyền tham nhũng , đè nén dân, làm mất uy tín của Đảng và Nhả nước. Mặt khác cũng là do một số người lợi việc mở rộng dân chủ trong quá trình đổi mới và những khó khăn đang gặp phải , đã có hành động cực đoan quá khích, thậm chí tiếp tay cho địch, gây rối nội bộ,nói xấu đảng  và Nhà nước”.  Lời giải thích như hai vế một phương trình,rất cân đối, nhưng thiếu khách quan, thiếu thuyết phục, nhất là không đưa ra được những giải pháp có hiệu quả, do đó không hạ nhiệt được bầu không khí đang nóng bỏng...            

Ngày....              

Công an tỉnh về các điểm nóng phố hợp với công an huyện. Số cuộc biểu tình vẫn tăng lên. Một nguồn tin 120/ 260 xã đã đã có biểu tình. Vấn đề không còn đơn thuần là kinh tế, kinh tế chỉ là điềm xuất phát, vấn đề chính là tự do dân chủ...       

     Ngày.....            

Cuộc diễu hành bằng xe đạp quy mô chưa từng thấy. Hơn 3000 chiếc xe đạp từ 30 xã tập trung trước cửa đền Đức Thánh Trần rồi theo quốc lộ lên thành phố. Mỗi xe một lá cờ.  Dòng xe đạp như một dòng sông đỏ rực phù xa cuộn chảy, sóng đỏ nhấp nhô,  làm ấm bầu trời mùa Đông giá lạnh. Đẹp tuyệt vời. Rất trật tư và kỷ luật. Không  chiếc xe nào lạng lách tách khỏi hàng. Không làm cản trở giao thông. Cứ 50 xe lại có một tổ sửa chữa đi kèm sẵn sàng bơm vá và giải quyết các sự cố.          Đoàn xe diễu hành qua mấy đường phố chính . Dân phố hoan hô. Gần trưa đoàn xe tập trung trước quảng trường  Uỷ ban nhân dân tỉnh. Mấy  người đại diện  mang một lá thư thỉnh nguyện,  xin gặp chủ tịch tỉnh để trao tận tay lá đơn tố cáo tham nhũng và ức hiếp dân. Trên quảng trường,  các  lề đường chung quanh, hàng ngàn chiếc xe đạp dựng thẳng hảng, hàng ngàn người ngồi yên lặng.  Không  la ó, nói tục.  Không một bông hoa trong các bồn hoa bị ngắt. Không một cành cây trên đường bị bẻ. Không một cọng rác vứt xuống quảng trường.  Một buổi chiều qua đi. Ông chủ tịch không ra gặp.

  Đêm buông xuống.  Đêm mùa Đông giá lạnh. Gió từ dòng sông hun hút thổi lên làm những cây trụ đèn ở quảng trường run bần bật. Dòng người kết lại  truyền cho nhau hơi ấm. Rồi quây thành vòng tròn nằm tay nhau  và tiếng hát bật lên, rất tha thiết, hào hùng:                  

“Rừng núi dang tay nối lại biển xa
 Ta đi vòng tay lớn để nối sơn hà                   

Gặp nhau mừng như bão cát quay cuồng trời rộng                    

Bàn tay ta nắm nối tròn một vòng Việt Nam            

Cờ nối gió đêm vui nối ngày                    

Dòng máu nối con tim đồng loại                    

Dựng tình người trong ngày mới...”           

Một đêm qua đi như thế.           

Ngày hôm sau mọi người vẫn ngồi đợi gặp ông chủ tịch tỉnh. Nhân dân chung quanh và các nơi mang  bánh mì, cơm vắt, nước tiếp tế. Trời sập tối. Ông chủ tịch tỉnh vẫn không ló mặt. Một đêm rét mướt nữa lại nặng nề trôi qua. Ông chủ tỉnh tỉnh vẫn không xuất hiện. Thay vào đó là hàng ngàn cảnh sát cơ động và an ninh chình nổi đã   chốt chặt các ngả sẵn sàng chờ lệnh . Tôi không có lời nào để tả hết được sự nhẫn nhịn của người dân quê tôi. Suốt hai ngày hai đêm, hơn ba ngàn con người, từ mọi ngả tập trung lại, chịu đói rét giữa trời , mà tuyệt nhiên không có bất kỳ một hành động quá khích nào sảy ra. Đó là những kẻ lưu manh ư? Du côn?  Hành động cùa những người diễu hành và biểu tình  hôm nay , như một bàn tay thánh thiện vả vào mồm những kẻ điêu toa!             

Ngày.....             

Có tin ở huyện  dân đang bao vây Viện kiểm sát, công an và ủy ban, đòi trả tự do cho thầy Quỳnh và hai cựu chiến binh bị bắt, có nguy cơ bị đàn áp, đoàn diễu hành lập tức kéo về điểm nóng đó.          Bấy giờ đã 6 giờ chiều. Số người biểu tình đã lên gần chục ngàn. Dân từ 36/ 38 xã trong huyện đổ về đây đưa kiến nghị thả những người bị bắt, công khai tài chính, chia lại ruộng đất , xử lý triệt để  tham nhũng. Không khí rất căng thẳng nhưng vẫn chưa xảy ra quá khích. Tôi không biết giờ này bí thư  Lập và chủ tịch Liêm ở chỗ nào trong  tòa nhà to nhất thị trấn kia ? Tôi bỗng nhớ lại cảnh bí thư đảng ủy xã Thái Ninh rúc trong gầm cầu thang .  Bình thường  vênh váo, lạnh lùng ,  xảy  ra chuyện thì hốt hoảng run sợ, trốn chạy. Những kẻ muốn làm anh hùng lại nhát như cáy! Có lẽ sẽ không quá to chuyện nếu chính quyền  không trấn áp cuộc biểu tình.  Nhưng những cái đầu nóng đã không biết kiềm chế. Hơn 500 cảnh sát cơ động  trang bị  dùi cui, lá chắn được điều tới  cùng với  3 xe vòi rồng và hàng chục  con chó Bẹc-giê.  Nhiếc dùi cui vung lên  tới tấp. Vòi nước mạnh thổi vón  dân vào một đống. Những con chó Bec-giê dữ như cọp nhe răng gầm gào.  Và lựu đạn cay phủ khói mù mịt...   

- Thế này là chúng nó giết dân rồi!            

- Thà chết hơn sống khổ!            

- Xông lên!            

Tiếng thét, tiếng hô náo loạn. Gạch đá bay như mưa vào lực lượng công an. Quần chúng các nơi đổ về mỗi lúc một đông. Đã lên tới hơn chục ngàn người. Một chiếc xe vòi rồng bị lật nhào. Hai con chó Bẹc-giê bị đập chết tươi. Công an phải tạm rút. Trong lúc tắt điện và trong bầu không khí hỗn loạn có tiếng bảo nhau:              

- Cứ  thằng nào đi giày da mà choảng!              

- Cứ nhăm vào bọn mọt dân hại nước đánh  bỏ mẹ nó!              

- Đập chết những thằng xưng danh đảng để vụ lợi cá nhân…!             

 - Đả đảo bất công, tàn ác!...              

Mấy tiếng đồng hồ sau trật tự được vãn hồi. Mười hai cán bộ chiến sỹ công an  bị thương được chở đi bệnh viện. Hơn  bốn chục người dân bị thương dân tự  đưa về các làng xã. Cổng  trụ sở công an, viện kiểm sát và tòa nhà huyện ủy , ủy ban bị đập nát.

Tôi cùng với Thận và Ruỹnh ngồi trên bờ sông. Mặt trời sau những ngày u ám mới lóe lên chiếu xuống mặt nước đóng váng, lăn tăn. Buồn quá!        Tôi nhớ ngày làng tôi từ tổ đổi công lên hợp tác, thực hiện công hữu hóa ruộng đất, trâu bò  và tư liệu sản xuất, tôi vui xướng cùng đội thiếu niên tiền phong đi khắp làng  gõ trống ếch hô khẩu hiệu hoan nghênh. Bố tôi dắt con trâu ra bờ sông này, tắm cho nó, kỳ cọ rất sạch trước khi bàn giao cho hợp tác. Ông lưu luyến từ biệt con trâu như từ biệt người thân. Ông nói với tôi: “Đừng hô hoán lên như vậy! Không tốt đẹp gì đâu! Hôm nay vỗ tay thì ngày mai vỗ đít. Mày hoan hô cho cố vào, thế nào cũng có ngày người ta réo tên bố mày lên mà chửi cho mà xem!”  Bây giờ  tôi càng thấm thía lời bố tôi.  Một con đò nhẹ lướt trên sông. Người chèo đò hát nghêu ngao chả ra đầu ra đũa gì:         

“Mảnh đất này nuôi ta
 Mảnh đất này cho ta tình thương                            

Tình thương! Ôi tình thương!                                   

 Tình thương đã chết!                                    

Tình đất tình người ai cướp mất!                               Người đi đi trong đêm tối                                       Người quen nghe nói dối...”            

M D
         (còn nữa) 

---------------                                                  

 Được đăng bởi Bùi Văn Bồng vào lúc 16:08 trên blog Bùi Văn Bồng.

ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI NÓI VỀ THAM NHŨNG

Lo phát hành thêm trái phiếu là “vay tiền nuôi tham nhũng”

 Có đại biểu tâm sự, mỗi lần ra họp Quốc hội là lãnh đạo địa phương dặn phát biểu gì cũng được, trừ phát biểu về tham nhũng... 

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Hiến (Bà Rịa - Vũng Tàu)

NGUYỄN LÊ


Tham nhũng gây nên nợ xấu, tồn kho và doanh nghiệp chính là nạn nhân, đại biểu Nguyễn Văn Hiến (Bà Rịa - Vũng Tàu) phát biểu tại phiên thảo luận của Quốc hội sáng 7/11.Trước khi đưa ra nhận định này, đại biểu Hiến nhấn mạnh rằng ông rất đồng ý với nhận định tình hình kinh tế suy thoái, khó khăn như hiện nay có nguyên nhân rất quan trọng do tình trạng tham nhũng tràn lan. Các công trình, dự án đều phải chạy chọt, bôi trơn giữa cán bộ có thẩm quyền và doanh nghiệp.
Vị đại biểu này cũng sốt ruột vì theo ông, trong khi Chính phủ trình Quốc hội xin nâng trần bội chi, xin phát hành thêm trái phiếu để chi tiêu, đảo nợ và nguy cơ lo ngại quốc gia vỡ nợ thì rất nhiều tiền của người dân đang bị chiếm đoạt.
Một m2 nhà vệ sinh bị nâng giá lên nhiều lần, một thiết bị máy móc giá 100 triệu đồng bị nâng giá lên 130 tỷ. Những con đường đắt nhất thế giới mà không hề có sự giải thích thỏa đáng nào, một đống sắt vụn cũng được nâng giá gấp 4 lần và bây giờ được định giá 125 tỷ, những con tàu, những tòa nhà trị giá hàng nghìn tỷ khác thì không biết đã được nâng giá bao nhiêu lần, ông Hiến dẫn hàng loạt ví dụ.
Và ông đặt hàng loạt câu hỏi, rằng đến bao giờ học sinh vùng cao, nông thôn không phải học trong những trường không ra trường, nhiều cô giáo vùng cao không phải mời khách bằng những con nòng nọc, không còn những người mẹ phải quyên sinh để gia đình có sổ hộ nghèo như ở miền Tây Nam Bộ...
“Phòng chống tham nhũng hiệu quả sẽ chặn được những vụ việc đó, chúng ta sẽ có nhiều nhà vệ sinh, trường học, con tàu, tuyến đường hơn, không phải nâng trần bội chi, phát hành thêm trái phiếu. Nếu không chặn được tham nhũng thì việc nâng trần bội chi, phát hành thêm trái phiếu cũng là vay tiền để nuôi tham nhũng”, đại biểu Hiến nhấn mạnh.
Ông Hiến cũng đề nghị các cơ quan thanh tra, kiểm toán bổ sung vào chương trình làm việc năm 2014 tất cả các tập đoàn, tổng công ty nhà nước, kể cả dự án đầu tư ở nước ngoài của các doanh nghiệp này.
Cũng sốt ruột cao độ về hiệu quả phòng chống tham nhũng, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục - Thanh niên - Thiếu niên và Nhi đồng, đại biểu Lê Như Tiến đã dành trọn thời gian 7 phút cho vấn đề này.
Ông Tiến phân tích, trước đây chống tham nhũng chưa đạt yêu cầu được cho là bộ máy chưa hoàn thiện. Nay thì Luật Phòng chống tham nhũng đã sửa, cơ quan chuyên trách được kiện toàn  từ Trung ương đến địa phương, nói một cách hình ảnh là bầy binh bố trận rầm rộ, dàn quân toàn tuyến, binh lực hùng hậu mà giặc nội xâm tham nhũng chưa bị sát thương là bao nhiêu.
Đại biểu Tiến cũng nhắc lại khi thảo luận ở tổ, đại biểu đề nghị nên tập trung vào chiến dịch bắt hổ với những siêu vụ án làm thất thoát hàng trăm nghìn tỷ đồng ở một số tập đoàn, tổng công ty ngân hàng thương mại công ty “sân sau”, hơn là dành trận lớn chỉ để bắt mèo nhỏ, chuột con.
 Ông cũng bày tỏ băn khoăn, khi việc xét xử một số vụ án trọng điểm liên quan đến tham nhũng ở một số tập đoàn nhà nước mới chỉ dừng ở người đứng đầu doanh nghiệp. Trong khi không thể không có sự buông lỏng quản lý, tiếp tay tiếp sức đồng phạm đồng mưu của cán bộ, công chức của một số cơ quan quản lý nhà nước ở cả Trung ương và địa phương.
Lợi ích nhóm được hình thành từ liên minh ma quỷ đó và hệ lụy là tiền thuế của dân, ngân khố của quốc gia cứ bị bòn rút, đục khoét, xói mòn thâm thủng nhưng những người này thì dường như đang đứng ngoài cuộc, vô can, đại biểu Tiến nói.
Phó chủ nhiệm Tiến cũng tâm tư, khi có vị đại biểu tâm sự mỗi lần ra họp Quốc hội là lãnh đạo địa phương dặn rất kỹ lưỡng, phát biểu gì cũng được trừ phát biểu về tham nhũng, nếu phát biểu về tham nhũng mà còn cơ chế xin - cho, thì mình xin ai cho. Càng không nên nói về tham nhũng ở địa phương vì dại gì “vạch áo cho người xem lưng”. Thế là tiếng nói chống tham nhũng có nguy cơ bị triệt tiêu ngay trên diễn đàn Quốc hội, ông nói.
Một trong những giải pháp được vị đại biểu này đề nghị là thành lập cục điều tra tội phạm tham nhũng với cơ chế đặc biệt, được trao thượng phương bảo kiểm, để câu hỏi của Chủ tịch Quốc hội liệu có tham nhũng trong chính các cơ quan bảo vệ pháp luật, trong lực lượng phòng chống tham nhũng hay không sớm có câu trả lời.
Thành lập một cơ quan điều tra độc lập để phòng chống tham nhũng cũng là đề nghị của đại biểu Nguyễn Doãn Khánh (Phú Thọ) và đại biểu Huỳnh Nghĩa (Đà Nẵng).
Có thể trực thuộc Quốc hội hoặc Chủ tịch nước nhưng cần độc lập với Chính phủ cũng là quan điểm của nhiều đại biểu về cơ quan chuyên trách phòng chống tham nhũng tại phiên thảo luận về dự án Luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) của Quốc hội từ cuối năm 2012. Nhưng nguyện vọng này đã không thể trở thành hiện thực.
Nay, các đại biểu lại kiên trì đề nghị phải có cơ quan này.

HÃY THỰC THI NHÂN QUYỀN

Ngày 12/11/2013 Liên Hợp Quốc sẽ bỏ phiếu chọn thành viên mới cho Hội đồng Nhân quyền gồm 47 thành viên mà Việt Nam đã ứng cử tham gia. VN có được kết nạp hay không thì phải đợi kết quả kiểm phiếu.

Nhân sự kiện này BTTD đăng lại toàn văn "Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền", hy vọng đảng, nhà nước VN tôn trọng và thực thi Tuyên ngôn này như những gì mà họ kam kết: "đóng góp tích cực hơn vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế trong việc thúc đẩy và bảo vệ quyền con người trên thế giới”.

• Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc

Xét rằng: Sự công nhận nhân phẩm của tất cả con người trong đại gia đình nhân loại và những quyền bình đẳng không thể tước đoạt của họ là nền tảng của tự do, công lý và hòa bình trên thế giới.

Xét rằng: Hành vi xem thường và chà đạp nhân quyền đã dẫn đến những hành động man rợ, xúc phạm đến lương tâm nhân loại. Việc tiến đến một thế giới trong đó tất cả mọi người được hưởng sự tự do ngôn luận, tự do tín ngưỡng, không còn lo sợ hãi và nghèo khó, phải được tuyên xưng như là ước vọng cao nhất của con người.

Xét rằng: Nhân Quyền cần phải được bảo vệ bằng luật pháp, để con người không bị bắt buộc phải sử dụng đến biện pháp cuối cùng là vùng dậy chống lại độc tài và áp bức.

Xét rằng: Mối quan hệ hữu nghị giữa các quốc gia cần được khuyến khích và mở rộng.

Xét rằng: Trong Hiến Chương, các dân tộc của cộng đồng Liên Hiệp Quốc đã lại một lần nữa xác định niềm tin vào những quyền căn bản của con người, vào nhân phẩm và giá trị con người, vào quyền bình đẳng nam nữ và cũng đã quyết định cổ vũ cho các tiến bộ xã hội và cải tiến mức nhân sinh trong bối cảnh ngày càng tự do hơn.

Xét rằng: Các quốc gia hội viên đã cam kết hợp tác với Liên Hiệp Quốc, nhằm cổ vũ việc tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do căn bản.

Xét rằng: Sự hiểu biết chung về nhân quyền và tự do là điều tối quan trọng để có thể thực hiện đầy đủ sự cam kết trên.

Do đó, Ðại Hội Ðồng Liên Hiệp Quốc long trọng công bố Tuyên Ngôn Quốc Tế Nhân Quyền này như là một khuôn mẫu chung cần đạt tới của mọi dân tộc và quốc gia, nhằm giúp cho mọi cá nhân và thành phần của xã hội luôn luôn theo sát tinh thần của Bản Tuyên Ngôn, dùng sự truyền đạt và giáo dục, để nỗ lực phát huy sự tôn trọng các quyền tự do này.

Mặt khác, bằng những phương thức tiến bộ trong phạm vi quốc gia cũng như quốc tế, phải bảo đảm sự thừa nhận và tuân hành Bản Tuyên Ngôn một cách có hiệu lực, trong các dân tộc của các nước thành viên, và ngay cả trong những người dân sống trên các phần đất thuộc quyền cai quản của các nước đó.

Ðiều 1:
Mọi người sinh ra đều được tự do và bình đẳng về nhân phẩm và quyền. Mọi người đều được phú bẩm về lý trí và lương tâm và vì thế phải đối xử với nhau trên tinh thần bác ái.

Ðiều 2:
Mọi người đều được hưởng tất cả những quyền và tự do được công bố trong Bản Tuyên Ngôn này và không có một sự phân biệt nào, như chủng tộc, màu da, phái tính, ngôn ngữ, tôn giáo, quan điểm chính trị hay tất cả quan điểm khác, quốc tịch hay nguồn gốc xã hội, tài sản, nơi sinh, hay tất cả những hoàn cảnh khác. Hơn nữa, cũng không được có sự phân biệt nào đối với con người sống trên một quốc gia hay trên một lãnh thổ, căn cứ trên cơ chế chính trị, nền tảng luật pháp hay quy chế quốc tế của quốc gia hay lãnh thổ đó. Cho dù quốc gia hay lãnh thổ này độc lập hay dưới sự bảo hộ, không được tự trị hay ở trong tình trạng bị hạn chế về chủ quyền.

Ðiều 3:
Mọi người đều có quyền sống, quyền tự do và an toàn cá nhân.

Ðiều 4:
Không ai bị cưỡng bức làm nô lệ hay tôi đòi. Chế độ nô lệ và buôn bán nô lệ dưới mọi hình thức đều bị nghiêm cấm.

Ðiều 5:
Không một người nào phải chịu cực hình, tra tấn, hay bất kỳ hình thức đối xử, hoặc trừng phạt bất nhân, hay có tính cách lăng nhục.

Ðiều 6:
Ở bất cứ nơi nào, mỗi người đều có quyền được công nhận tư cách con người của mình trước pháp luật.

Ðiều 7:
Tất cả mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, và phải được bảo vệ một cách bình đẳng, không kỳ thị phân biệt. Tất cả đều được quyền bảo vệ ngang nhau, chống lại mọi kỳ thị vi phạm Bản Tuyên Ngôn này, cũng như chống lại mọi kích động dẫn đến kỳ thị như vậy.

Ðiều 8:
Mọi người đều có quyền được bảo vệ và bênh vực bởi các cơ quan tư pháp quốc gia có thẩm quyền về các hành vi vi phạm các quyền căn bản, do Hiến Pháp và Luật Pháp quy định.

Ðiều 9:
Không một ai bị bắt bớ, cầm tù hay lưu đày một cách độc đoán.

Ðiều 10:
Mọi người đều có bằng nhau quyền được phân xử công khai và công bằng, trước một tòa án độc lập và vô tư, để được phán quyết về các quyền lợi và nhiệm vụ của mình, hay về những tội phạm mà mình bị cáo buộc.

Ðiều 11:

1. Khi truy tố trước pháp luật, mọi người được xem là vô tội, cho đến khi pháp luật chứng minh là có tội, trong một phiên tòa công khai và tòa án này phải cung ứng tất cả mọi bảo đảm cần thiết cho quyền biện hộ của đương sự.
2. Không ai có thể bị kết án khi có những hành động hay sơ suất xảy ra vào lúc mà luật pháp của quốc gia hay quốc tế không qui định đó là một hành vi phạm pháp. Tương tự như vậy, không được áp đặt một hình phạt nào nặng hơn hình phạt được ấn định vào lúc hành vi phạm pháp xảy ra.

Ðiều 12:
Không một ai bị xâm phạm một cách độc đoán về đời sống riêng tư, gia đình, nhà ở, hay thư tín, cũng như bị xúc phạm danh dự hay tiếng tăm của mình. Mọi người đều có quyền được luật pháp bảo vệ, trước những xâm phạm và xúc phạm như vậy.

Ðiều 13:

1. Mọi người có quyền tự do di chuyển và cư trú, trong phạm vi biên giới của quốc gia.
2. Mọi người đều có quyền rời khỏi lãnh thổ bất kỳ nước nào, kể cả nước của mình, và quyền trở về xứ sở.

Ðiều 14:

1. Trước sự ngược đãi, mọi người đều có quyền tị nạn và tìm sự dung thân tại các quốc gia khác.
2. Quyền này không được kể đến, trong trường hợp bị truy nã thật sự vì các tội phạm không có tính chính trị, hay do những hành vi trái với những mục tiêu và nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc.

Ðiều 15:

1. Mọi người đều có quyền có quốc tịch.
2. Không một ai bị tước bỏ quốc tịch, hay bị từ chối quyền thay đổi quốc tịch, một cách độc đoán.

Ðiều 16:

1. Nam và nữ trong tuổi trưởng thành có quyền kết hôn và lập gia đình, mà không bị hạn chế về lý do chủng tộc, quốc tịch hay tôn giáo. Nam nữ đều có quyền bình đẳng lúc kết hôn, trong đời sống vợ chồng và lúc ly hôn.
2. Hôn nhân chỉ có thể tiến hành khi cả hai đều được tự do quyết định và đồng ý thật sự.
3. Gia đình phải được xem là một đơn vị tự nhiên và căn bản của xã hội, và được quyền bảo vệ của xã hội và quốc gia.

Ðiều 17:

1. Mọi người đều có quyền sở hữu tài sản cá nhân cũng như tập thể.
2. Không ai có thể bị tước đoạt tài sản của mình một cách độc đoán.

Ðiều 18:
Mọi người đều có quyền về tự do tư tưởng, nhận thức và tôn giáo. Quyền này bao gồm cả quyền tự do thay đổi tôn giáo hay tín ngưỡng, cũng như quyền tự do biểu lộ tôn giáo hay tín ngưỡng của mình, với tư cách cá nhân hay tập thể, ở nơi công cộng hay nơi chốn riêng, bằng sự truyền dạy, thực hành, thờ phượng và áp dụng các nghi thức đạo giáo.

Ðiều 19:
Mọi người đều có quyền tự do ngôn luận và bày tỏ quan điểm. Quyền này bao gồm sự tự do quan điểm mà không bị xen vào quấy rầy và được tự do tìm kiếm, thu nhận và quảng bá tin tức và tư tưởng qua mọi phương tiện truyền thông bất kể biên giới.

Ðiều 20:

1. Mọi người đều có quyền tự do hội họp và lập hội, một cách ôn hòa.
2. Không một ai có thể bị cưỡng bách gia nhập vào một đoàn thể.

Ðiều 21:

1. Mọi người đều có quyền tham gia vào việc điều hành xứ sở của mình, một cách trực tiếp hay qua các đại biểu được tuyển chọn một cách tự do.
2. Mọi người đều có quyền đón nhận những dịch vụ công cộng của quốc gia một cách bình đẳng.
3. Ý muốn của người dân phải là nền tảng của quyền lực chính quyền. Ý muốn này phải được thể hiện qua các cuộc bầu cử định kỳ và thực sự, bằng phiếu kín, qua phương thức phổ thông và bình đẳng đầu phiếu, hay các phương thức tương đương của bầu cử tự do.

Ðiều 22:
Vì là thành viên của xã hội, mỗi người đều có quyền an ninh xã hội, qua các cố gắng của quốc gia và hợp tác quốc tế, dựa theo phương cách tổ chức và tài nguyên của mỗi nước. Quyền này được đặt trên căn bản của sự thụ hưởng những quyền về kinh tế, xã hội và văn hóa, cần thiết cho nhân phẩm và sự phát triển tự do của mỗi cá nhân.

Ðiều 23:

1. Mọi người đều có quyền làm việc, quyền tự do chọn việc làm, quyền được hưởng các điều kiện làm việc chính đáng và thuận lợi đối với công việc, và quyền được bảo vệ chống thất nghiệp.
2. Mọi người, không vì lý do kỳ thị nào, đều có quyền được hưởng lương bổng như nhau cho cùng một công việc.
3. Mọi người làm việc đều được quyền hưởng thù lao một cách công bằng và thích hợp, khả dĩ bảo đảm cho bản thân và gia đình mình một cuộc sống xứng đáng với nhân phẩm, cũng như được trợ giúp nếu cần, qua các phương thức bảo vệ xã hội khác.
4. Mọi người đều có quyền thành lập và tham gia vào các nghiệp đoàn, để bảo vệ quyền lợi của mình.

Ðiều 24:
Mọi người đều có quyền nghỉ ngơi và giải trí, kể cả việc hạn chế hợp lý số giờ làm việc, và các ngày nghỉ định kỳ có trả lương.

Ðiều 25:

1. Mọi người đều có quyền được hưởng một mức sống phù hợp với sức khỏe và sự no ấm cho bản thân và gia đình bao gồm: thực phẩm, quần áo, nhà ở, y tế và các dịch vụ xã hội cần thiết, quyền an sinh trong lúc thất nghiệp, đau ốm, tàn tật, góa bụa, tuổi già hay các tình huống thiếu thốn khác do các hoàn cảnh ngoài khả năng kiểm soát của mình.
2. Các bà mẹ và trẻ con phải được hưởng sự chăm sóc và trợ giúp đặc biệt. Tất cả mọi trẻ con, sinh có hôn thú hay không, đều được xã hội bảo vệ một cách bình đẳng.

Ðiều 26:

1. Mọi người đều có quyền được giáo dục. Giáo dục phải được miễn phí, ít nhất là ở bậc tiểu học và căn bản. Giáo dục tiểu học phải bắt buộc. Giáo dục kỹ thuật và chuyên nghiệp phải được mở rộng và giáo dục đại học phải được mở rộng bình đẳng cho mọi người, trên căn bản tài năng xứng đáng.
2. Giáo dục phải được điều hướng để phát triển đầy đủ nhân cách, và củng cố sự tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do căn bản. Giáo dục phải nhằm cổ vũ sự cảm thông, lòng khoan dung, và tình hữu nghị giữa mọi quốc gia, mọi nhóm chủng tộc hoặc tôn giáo, và hỗ trợ việc phát triển các sinh hoạt của Liên Hiệp Quốc nhằm duy trì hòa bình.
3. Cha mẹ có quyền ưu tiên chọn lựa phương cách giáo dục dành cho con cái mình.

Ðiều 27:

1. Mọi người đều có quyền tự do tham gia sinh hoạt văn hóa cộng đồng, thưởng thức các bộ môn nghệ thuật, và cùng chia sẻ các tiến bộ khoa học cũng như các lợi ích của khoa học.
2. Mọi người đều có quyền được bảo vệ về tác quyền, trên bình diện tinh thần cũng như quyền lợi vật chất, đối với các tác phẩm khoa học, văn chương, hay nghệ thuật.

Ðiều 28:
Mọi người đều có quyền đòi hỏi được sống trong một trật tự xã hội và trật tự quốc tế, trong đó các quyền và các tự do được đề cập trong Bản Tuyên Ngôn này có thể được thể hiện đầy đủ.

Ðiều 29:

1. Mọi người đều có bổn phận đối với cộng đồng nào mà chỉ trong đó mới có thể phát triển toàn vẹn và tự do nhân cách của mình.
2. Trong việc hành xử nhân quyền và thụ hưởng tự do, mọi người chỉ phải chịu những hạn chế do luật định, và những hạn chế này chỉ nhằm mục tiêu bảo đảm sự thừa nhận và tôn trọng nhân quyền, và quyền tự do của những người khác, cũng như nhằm thỏa mãn những đòi hỏi chính đáng về luân lý, trật tự công cộng, và nền an sinh chung trong một xã hội dân chủ.
3. Trong bất cứ trường hợp nào, nhân quyền và những quyền tự do này cũng không được hành xử trái với những mục tiêu và nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc.

Ðiều 30:
Không một điều nào trong Bản Tuyên Ngôn này được hiểu và hàm ý cho phép một nước, một nhóm hay một cá nhân nào được quyền có những việc làm hay hành động nhằm hủy diệt nhân quyền và tự do được thừa nhận trong bản Tuyên Ngôn này.

Liên Hiệp Quốc, ngày 10 tháng 12 năm 1948

Hiến pháp: của ai, do ai, vì ai?

TS Đoàn Xuân Lộc

Gửi cho BBC từ London

Cập nhật: 13:42 GMT - thứ bảy, 9 tháng 11, 2013

Đa số đại biểu Quốc hội Việt Nam là đảng viên đảng cộng sản

Năm 2009, Trung tâm Thông tin, Thư viện và Nghiên cứu Khoa học, Văn phòng Quốc hội Việt nam đã biên soạn cuốn sách: ‘Tuyển tập Hiến pháp của một số nước trên thế giới’.

Năm bản hiến pháp được chọn biên dịch và giới thiệu là của Mỹ, Nga, Nhật, Pháp và Trung Quốc.

Và ba năm sau đó, Trung tâm này lại giới thiệu Tập 2 của Tuyển tập Hiến pháp. Bốn Hiến pháp được chọn lần này là của Ba Lan, Hàn Quốc, Ý và Tây Ban Nha.

Thử so sánh Bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 (hay Hiến pháp sửa đổi) vừa được trình Quốc hội xem xét và sẽ thông qua với Hiến pháp của Mỹ, Pháp, Nhật và Hàn Quốc – bốn nước dân chủ và phát triển – để xem có gì khác biệt.

Theo Chỉ số Dân chủ của The Economist Intelligence Unit (Anh), năm 2012 Hàn Quốc, Mỹ và Nhật là những nước ‘dân chủ toàn diện’, trong khi đó Pháp thuộc vào nhóm các nước ‘dân chủ khiếm khuyết’. Còn Chỉ số Tự do của Freedom House năm 2013 đều xếp bốn nước này vào những nước tự do. Do do, có thể nói bốn nước này là những quốc gia dân chủ và tự do.

Về kinh tế, Mỹ, Pháp, Nhật và Hàn quốc đều là những nước giàu, phát triển. Ba nước đầu thuộc nhóm G8 và Hàn Quốc là thành viên của nhóm G20. Cũng nên nhắc lại rằng, sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, Nhật là một nước bại trận với một nền kinh tế kiệt quệ. Nam Hàn lúc ấy cũng không phát triển gì, thậm chí được cho rằng còn thua kém miền Nam Việt Nam trong những năm 1950.

Về Hiến pháp, ngoại trừ Mỹ có Hiến pháp lâu đời – được soạn thảo vào năm 1787 và có hiệu lực từ năm 1789 – Hiến pháp hiện hành của Nhật, Hàn Quốc và Pháp tương đối mới.

Hiến pháp Nhật được ban hành năm 1946 và Hiến pháp Hàn Quốc được thông qua năm 1948.

Riêng Hiến pháp Hàn quốc, từ năm 1948 đến giờ đã được sửa đổi đến tám lần, với lần sửa cuối cùng vào năm 1987. Còn Hiến pháp hiện tại của Pháp, thuộc nền Cộng hòa thứ năm, được thông qua vào năm 1958.

'Thuộc về nhân dân'

"Cả bốn Hiến pháp cũng không nêu cụ thể tên một đảng phái chính trị hay một nhân vật lịch sử nào, hoặc quy định một đảng phái, giai cấp nào đó là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội"

TS Đoàn Xuân Lộc

Dù ra đời vào những thời điểm khác nhau, trong những bối cảnh khác nhau và nội dung cũng có nhiều điểm khác nhau, Hiến pháp của bốn quốc gia này đều là những Hiến pháp tiến bộ, dân chủ, được soạn thảo (và sửa đổi) nhằm bảo đảm quyền lợi của người dân và giúp đất nước phát triển, phồn thịnh.

Lướt qua ngôn từ, nội dung hay mục đích của bốn bản Hiến pháp này có thể thấy rõ điều đó.

Lời nói đầu của Hiến pháp Mỹ – một Hiến pháp nổi tiếng, được nhiều quốc gia tham khảo, tiếp thu vì rất khoa học, tiến bộ và nhân bản – thật ngắn gọn nhưng nêu rõ năm mục đích của Hiến pháp, trong đó có việc xây dựng một Liên bang hoàn hảo hơn, thiết lập công lý, thúc đẩy sự thịnh vượng và giữ vững nền tự do.

Còn Lời nói đầu của Hiến pháp Pháp nêu rõ rằng nhân dân Pháp ‘thiết tha gắn bó với các quyền con người và các nguyên tắc chủ quyền thuộc về nhân dân như đã được quy định trong Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền 1789, được khẳng định và bổ sung trong Lời nói đầu của Hiến pháp năm 1946’.

Tương tự, trong Lời nói đầu của mình, Hiến pháp Nhật cũng ‘khẳng định chủ quyền thuộc về nhân dân ... Chính phủ là nơi nhân dân trao quyền lực của mình, thay mặt cho nhân dân và hoạt động vì lợi ích của nhân dân. Đó là nguyên tắc cơ bản, là nền tảng của bản Hiến pháp này’.

Điều 1 của Hiến pháp Hàn quốc cũng ghi rõ ‘chủ quyền Cộng hòa Hàn Quốc thuộc về nhân dân, và tất cả các quyền lực nhà nước phải được bắt nguồn từ nhân dân’.

Nguyên tắc ‘chủ quyền thuộc về nhân dân’ – một nguyên tắc nền tảng của bốn Hiến pháp trên – còn được thể hiện qua việc Lời mở đầu của bốn Hiến pháp ấy đều được bắt đầu bằng: ‘Chúng ta, nhân dân ...’, hoặc ‘Chúng ta, những người dân ...’, hoặc ‘Chúng tôi, nhân dân ...’ hay ‘Nhân dân ...’.

Điều này cũng chứng tỏ rằng quyền hiến định ở bốn quốc gia đó hoàn toàn thuộc về nhân dân.

Hơn nữa, không một Hiến pháp nào trong bốn Hiến pháp ấy lấy một hệ tư tưởng, chủ nghĩa nào đó làm ‘ánh sáng’ chỉ đường hay làm tư tưởng nền tảng cho mình. Cả bốn Hiến pháp cũng không nêu cụ thể tên một đảng phái chính trị hay một nhân vật lịch sử nào, hoặc quy định một đảng phái, giai cấp nào đó là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

Trong bốn nước này, chỉ có Nhật là một nước có chế độ quân chủ lập hiến. Tuy vậy, Hiến pháp Nhật hiến định rõ Nhật Hoàng chỉ ‘là biểu tượng của quốc gia và cộng đồng dân tộc’ và ‘vị trí của Hoàng đế xuất phát từ ý chí nguyện vọng của người dân’. Hơn nữa, ‘mọi hoạt động của Hoàng đế liên quan đến quốc gia phải tham khảo ý kiến và được Nội các thông qua’.

Một điểm khác đáng lưu ý của bốn Hiến pháp này là chúng được xây dựng trên nguyên tắc – hay theo mô hình – tam quyền phân lập. Nguyên tắc phân quyền này nhằm giúp ba nhánh có thể kiểm, giám sát lẫn nhau, tránh tình trạng một cơ quan hay cá nhân nào nắm quyền lực tuyệt đối trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước. Việc bộ máy Nhà nước được tổ chức theo mô hình này cũng là một cách để giúp các cơ quan Nhà nước thực sự hoạt động vì lợi ích của nhân dân.

'Hiến pháp của Đảng?'

Hiến pháp sửa đổi vẫn khẳng định Đảng Cộng sản VN là lực lượng lãnh đạo nhà nước và xã hội

Nếu bốn Hiến pháp trên không nêu tên một đảng phái hay một cá nhân nào, Hiến pháp sửa đổi của Việt Nam nhắc đến Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCS), Chủ tịch Hồ Chí Minh và những ‘gian khổ’, ‘hy sinh’, ‘thắng lợi’, ‘thành tựu’ của ĐCS và của Hồ Chí Minh ngay trong Lời nói đầu.

Một điểm khác biệt khác nữa là Lời nói đầu của Hiến pháp sửa đổi này lại trịnh trọng nhắc đến chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh – được coi là ‘ánh sáng’ chỉ đường hay ‘tư tưởng nền tảng’ cho Việt Nam.

Lời nói đầu của một Hiến pháp thường được coi là điểm cốt lõi của Hiến pháp ấy vì nó diễn tả những nguyên tắc, bản chất, mục đích chính yếu của Hiến pháp đó. Nhận định này rất đúng với bốn bản Hiến pháp trên và cũng đúng với Hiến pháp sửa đổi của Việt Nam.

Dù Điều 2 của Hiến pháp sửa đổi quy định ‘Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân’, Điều 4 lại nêu rõ ‘Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội’.

Điều 4 này còn khẳng định ĐCS là ‘đội tiên phong ... của dân tộc Việt Nam’ và ‘đại biểu trung thành lợi ích của ... cả dân tộc’. Đây là một điều gây nhiều tranh cãi và phản đối trong quá trình góp ý sửa đổi Hiến pháp. Chẳng hạn, kiến nghị của Nhóm 72 nhân sỹ, trí thức hay góp ý của Hội đồng Giám mục Việt Nam đã nêu lên những phi lý, bất cập của quy định này.

Quy định đó được coi là nghịch lý vì chỉ với khoảng hơn ba triệu đảng viên – lại lấy chủ nghĩa Mác-Lênin làm nền tảng tư tưởng và không được bầu lên qua một cuộc bầu cử nào – ĐCS khó có thể – nếu không muốn nói là không thể – được xem là ‘đại biểu trung thành lợi ích ... của cả dân tộc’ và ‘là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội’ trong một đất nước có đến 90 triệu dân, thuộc nhiều tôn giáo, tín ngưỡng khác nhau.

Những quy định tương tự như thế đã không được ghi trong bốn Hiến pháp trên và chắc cũng không thể được đưa vào trong bất cứ Hiến pháp của một nước dân chủ nào.

Lời nói đầu của Hiến pháp Ba Lan có đề cập đến di sản Kitô giáo. Nhưng di sản ấy được nhắc đến vì từ bao đời này đa số người dân Ba Lan là Công giáo. Hơn nữa, Lời nói đầu ấy cũng đề cập đến những giá trị phổ quát phát sinh từ những nguồn gốc khác.

'Sao chép Trung Quốc'

"Lời nói đầu... Hiến pháp Trung Quốc cũng liệt kê vô số những hy sinh, công lao, thắng lợi của Đảng CSTQ, của Mao Trạch Đông và khẳng định TQ ‘sẽ tiếp tục dưới sự lãnh đạo của ĐCS dưới chỉ đạo của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Mao Trạch Đông’"

Vì hiến định Đảng Cộng sản là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội, toàn bộ bộ máy Nhà nước – từ Quốc hội, Chính phủ đến Tòa án – hiển nhiên đều phải chịu sự điều khiển, lãnh đạo gián tiếp hay trực tiếp của ĐCS. Đây cũng là một điểm khác biệt lớn nữa giữa Hiến pháp sửa đổi của Việt Nam và Hiến pháp của các nước dân chủ.

Và cũng vì trao cho Đảng Cộng sản quyền lãnh đạo Nhà nước và xã hội, lại chọn chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, phải chăng bản Hiến pháp sửa đổi này vẫn là một văn bản hiến pháp ‘của’, ‘do’ và ‘vì’ Đảng Cộng sản Việt nam hơn là ‘của’, ‘do’ và ‘vì’ Nhân dân Việt Nam?

Còn có nhiều điểm khác biệt lớn nữa giữa Hiến pháp Mỹ, Pháp, Nhật và Hàn Quốc và Hiến pháp sửa đổi của Việt Nam.

Hiến pháp Việt Nam hiện hành có rất nhiều điểm tương đồng với Bản dự thảo sửa đổi Hiến pháp của Việt Nam và Hiến pháp hiện hành của Trung Quốc, có hiệu lực từ năm 1982.

Chẳng hạn, Lời nói đầu dài đến bốn trang của Hiến pháp Trung Quốc cũng liệt kê vô số những hy sinh, công lao, thắng lợi của Đảng Cộng sản Trung quốc, của Mao Trạch Đông và khẳng định Trung Quốc ‘sẽ tiếp tục dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản, với sự chỉ đạo của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Mao Trạch Đông’.

Và vì vậy, dù đã trở thành cường quốc kinh tế thứ hai của thế giới (tính theo sản lượng quốc gia), giống như Việt Nam, Trung Quốc vẫn bị The Economist Intelligence Unit liệt vào các nước có chế độ độc đoán khi xếp nước này thứ 142 và Việt Nam thứ 144 trong số 167 nước vào năm 2012.

Còn theo Freedom House năm 2013, cả Việt Nam và Trung Quốc đều không có tự do.

Daniel Webster (1782-1852), một Thượng Nghị sỹ và từng là Bộ trưởng Ngoại giao của Mỹ, đã có câu nói nổi tiếng vào năm 1837: ‘One country, one constitution, one destiny’ (tạm dịch là ‘một đất nước, một hiến pháp, một định mệnh’).

Câu nói ấy có thể đúng vì, như thực tế cho thấy, phần lớn bản chất của Hiến pháp của một quốc gia sẽ quyết định số phận của quốc gia ấy.

Nhờ có một bản Hiến pháp tiến bộ, văn minh và khoa học nước Mỹ thành đã trở thành một quốc gia giàu mạnh, dân chủ, tự do. Từ một quốc gia bại trận, Nhật đã trở thành một cường quốc kinh tế. So với Bắc Hàn, Nam Hàn vượt trội trên tất cả mọi mặt. Có được những thành công như vậy một phần – nếu không muốn nói là phần lớn – cũng vì hai nước này biết xây dựng Hiến pháp của mình trên nền tảng dân chủ, tự do.

Đúng vậy, nếu có một Hiến pháp thực sự khoa học, tiến bộ và nhân bản, chắc chắn quốc gia ấy sớm hay muộn sẽ tiến tới giàu mạnh, tự do, dân chủ.

'Có thực tham khảo?'

Quốc hội Việt Nam dự kiến thông qua hiến pháp sửa đổi trong vòng 3 tuần tới

Khi soạn thảo Tuyển tập Hiến pháp, Trung tâm Thông tin, Thư viện và Nghiên cứu Khoa học muốn cung cấp ‘một tài liệu tham khảo bổ ích cho các độc giả, nhất là các đại biểu Quốc hội phục vụ cho quá trình thực hiện các nhiệm vụ của mình’.

Đặc biệt, Tập 2 được biên soạn chủ yếu nhằm giúp các các đại biểu Quốc hội, các nhà nghiên cứu và độc giả có một tài liệu để tham khảo trong quá trình nghiên cứu và sửa đổi Hiến pháp 1992.

Câu hỏi đặt ra là có bao nhiêu đại biểu Quốc hội và bao nhiều người trong Ban soạn thảo Bản sửa đổi Hiến pháp hay trong giới lãnh đạo Việt Nam nói chung thực sự tham khảo các Hiến pháp ấy và đặc biệt dám mạnh dạn tiếp nhận những điểm tiến bộ của chúng?

Xem ra con số đó không nhiều vì hầu như những điểm quan trọng – chẳng hạn Điều 4 hay quy định về sở hữu đất đai – được giới nhân sỹ, trí thức và người dân góp ý, không được đưa ra thảo luận một cách nghiêm túc hay hoàn toàn bị bác bỏ.

Đó cũng là điều làm nhiều người thất vọng và – khác với thời gian đầu – không còn mặn mà với việc Hiến pháp sửa đổi được trình Quốc hội xem xét và thông qua.

Và đâu đó cũng có người cho rằng với tình hình chính trị hiện nay không thể trông chờ vào những người cộng sản tự nguyện xây dựng một Hiến pháp phục vụ lợi ích của toàn dân tộc, mà phải hoàn toàn trông chờ vào người dân Việt Nam. Cũng theo ý kiến này để có một Hiến pháp như vậy phải chờ đến lúc người dân hiểu biết quyền lợi của mình và dám đứng lên đòi hỏi quyền lợi ấy và đó là một tiến trình rất xa.

Nếu vậy, Việt Nam vẫn còn phải chờ. Có điều thế giới luôn thay đổi, thay đổi rất nhanh và không ai chờ mình. Nếu giới lãnh đạo và người dân Việt Nam không nắm bắt cơ hội và xây dựng một Hiến pháp như thế lúc này thì Việt Nam vẫn phải chờ và tiếp tục tụt hậu.

Bài viết phản ánh quan điểm riêng và và văn phong của tác giả, hiện là nghiên cứu viên tại Viện Chính sách Toàn cầu ở Anh.