Các nhà đầu tư đang đặt nhiều kỳ vọng vào thỏa thuận tự do thương mại Việt Nam-EU và TPP
Báo cáo mới nhất từ Tổng cục thống kê (GSO) hồi cuối tháng Ba cho thấy Vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài (FDI) vào Việt Nam trong quý một năm nay giảm gần 50% so với cùng kỳ năm ngoái.
BBC đã có cuộc phỏng vấn với ông Nicolas Audier, Ủy viên Ban điều hành của Phòng thương mại châu Âu (Eurocham) tại Việt Nam, để tìm hiểu đâu là nguyên nhân khiến những dự án FDI lớn vắng bóng ở thời điểm hiện tại, cũng như xu hướng FDI tại Việt Nam trong tương lai gần.Tổng vốn FDI đăng ký trong ba tháng đầu năm 2014 chỉ đạt 3,334 tỉ đôla, giảm 49,6% so với mức 6,034 tỷ đôla cùng kỳ năm 2013.
BBC: Tâm lý nào của giới đầu tư khiến những dự án FDI tại Việt Nam vắng bóng vào đầu năm nay, thưa ông?
Ông Nicolas Audier: Theo Cục Đầu tư nước ngoài thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tổng mức vốn FDI trong năm 2013 là 21,6 tỷ đôla, cao hơn 54,5% so với con số của năm 2012.
Điều này cho thấy mức tín nhiệm của các nhà đầu tư nước ngoài đối với môi trường kinh doanh tại Việt Nam ngày càng tăng và đây một phần là nhờ nỗ lực bình ổn kinh tế của chính phủ Việt Nam.
Tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam ở TP.HCM ngày 24/3, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh nói cơ quan này sẽ tăng cường giản lược những thủ tục cần thiết để quản lý khu vực FDI hữu hiệu hơn.
Bên cạnh đó, ông Vinh cũng cho biết sẽ thúc đẩy việc bãi bỏ giấy phép đầu tư, ngoại trừ bốn trường hợp: Ngành ngân hàng, các dự án sử dụng nhiều vốn đất, các khoản đầu tư có thể gây ô nhiễm, và những dự án cần giấy chứng nhận để hưởng ưu đãi đầu tư.
Bước đi mới này của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy quyết tâm của chính phủ Việt Nam trong việc thu hút vốn FDI.
Thông tin vốn FDI tại Việt Nam giảm một nửa trong quý đầu năm 2014 là hợp lý với Chỉ số Môi trường Kinh doanh (BCI) của Eurocham trong quý cuối năm 2013.
Vào cuối năm ngoái, chỉ số biểu hiện mức tín nhiệm và sự kỳ vọng của các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam chỉ đạt mức trung bình: 50 điểm, trong quý thứ ba liên tiếp.
Những vấn đề dẫn đến sự đình trệ này bao gồm nạn tham nhũng, thực thi luật pháp một cách không đồng đều, những rắc rối về hành chính và tình trạng thiếu minh bạch.
Những yếu tố khác ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của nhà đầu tư và dẫn đến sự suy giảm của FDI trong quý một năm 2014 còn bao gồm những tranh cãi xung quanh vấn đề giá chuyển nhượng, sự bất an về vấn đề pháp lý của các nhà đầu tư nước ngoài trong một số khu vực kinh tế của Việt Nam, sự yếu kém trong công tác bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng như những hình thức ưu đãi đầu tư không thích đáng.
"Những vấn đề dẫn đến sự đình trệ hiện nay bao gồm nạn tham nhũng, thực thi luật pháp một cách không đồng đều, những rắc rối về hành chính và tình trạng thiếu minh bạch."
Ông Nicolas Audier, Ủy viên Ban điều hành của Phòng thương mại châu Âu
BBC: Theo ông thì vì sao các dự án FDI lớn lại vắng mặt vào lúc này?
Ông Nicolas Audier: Sự vắng mặt của các dự án lớn tại Việt Nam rõ ràng là có liên quan trực tiếp tới suy thoái kinh tế trên toàn cầu.
Bên cạnh đó, bất chấp những nỗ lực trong thời gian gần đây của chính phủ Việt Nam, tâm lý bất định về vấn đề pháp lý có thể sẽ vẫn gây tác động tiêu cực lên các nhà đầu tư nước ngoài muốn đặt chân vào Việt Nam.
Hai ví dụ về vấn đề này là vấn đề pháp lý liên quan đến hoạt động Mua bán và Sáp nhập (M&A) và cấu trúc Hợp tác Công tư (PPP).
Đối với M&A: Mặc dù hình thức kinh doanh gián tiếp này được Luật Đầu tư công nhận là một trong những kênh đầu tư chính, Việt Nam vẫn thiếu một khuôn khổ pháp lý rõ ràng trong vấn đề này.
Thêm vào đó, khuôn khổ pháp lý hiện nay không được áp đặt một cách đồng đều trên khắp cả nước và ở các cấp.
Chưa hết, trên thực tế, các nhà đầu tư nước ngoài thường xuyên phải đối mặt với nhiều khó khăn trong đầu tư gián tiếp hơn so với trong nước mình vì vấn đề giấy phép thường rắc rối và tốn thời gian.
Đối với PPP:Trong lúc nền kinh tế giữ vững mức tăng trưởng trong một thập kỷ qua, khiến dân số ở khu vực thành thị tăng trưởng nhanh chóng, cơ sở hạ tầng lỗi thời của Việt Nam đang ngày càng trở nên một chướng ngại vật lớn, kiềm chế đà tăng trưởng kinh tế. Đây là khu vực mà chính phủ cần đẩy mạnh đầu tư.
Mặc dù điều này có thể mang lại cơ hội thú vị cho những dự án FDI với quy mô lớn, tuy nhiên hiện vẫn không có một hệ thống pháp lý đủ bao quát để giúp thúc đẩy những dự án như thế.
Mô hình Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao (BOT) có vẻ như đã lỗi thời, và các nhà đầu tư vẫn đang chờ đợi những khuôn khổ pháp lý rõ ràng hơn đối với cấu trúc PPP.
Trong Sách Trắng năm 2014 của Eurocham, chúng tôi đã bày tỏ quan ngại đối với vấn đề này và đã đưa ra những lời khuyên cụ thể đối với chính phủ Việt Nam nhằm lấy lại đà cho những hình thức đầu tư nói trên.
Việt Nam đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các nền kinh tế trong khu vực
BBC: Ông có nghĩ là xu hướng này sẽ tiếp tục trong năm nay?
Ông Nicolas Audier: Dựa vào chỉ số BCI trong quý một năm nay, sự kỳ vọng và mức tín nhiệm của các doanh nghiệp châu Âu có vẻ như đang tăng lên lần đầu tiên kể từ năm 2012.
BCI đã tăng từ mức trung bình 50 điểm lên 59 điểm.
Những yếu tố quan trọng có thể đã đóng góp cho điều này bao gồm mức lạm phát thấp, sự tự tin đối với ổn định vĩ mô cũng như hy vọng thỏa thuận tự do thương mại EU-Việt Nam sẽ được ký kết trong năm nay.
Các yếu tố khác còn bao gồm sự hội nhập sâu hơn trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN, những đàm phán hiện nay về Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), kỳ vọng rằng những vấn đề được chỉ ra trong Sách trắng của Eurocham có thể sẽ được chấn chỉnh trong tương lai gần.
Tuy nhiên, chỉ số BCI mới nhất cũng cho thấy 30% những doanh nghiệp tham gia khảo sát vẫn đánh giá triển vọng trong tương lai ở mức tiêu cực, cao hơn mức 28% của năm ngoái.
Bên cạnh đó, những cơ hội đầu tư ở các quốc gia láng giềng trong thời điểm nguồn vốn bị thắt chặt đã khiến nhiều nhà đâu tư chuyển hướng ra khỏi Việt Nam.
Điều này cho thấy chính phủ Việt Nam cần tiếp tục khắc phục những vấn đề do cộng đồng doanh nghiệp chỉ ra.
Mặc dù vậy, chúng tôi vẫn nghĩ rằng FDI sẽ tăng trở lại vào năm nay.
Những thành viên của chúng tôi vẫn đề cao quy mô của thị trường Việt Nam, những cơ hội kinh doanh tại đây cũng như lực lượng lao động rẻ và dân số với độ tuổi trung bình thấp.
